YÖRÜK KADINI VE KEZBENCE

Yörük Kadını yaşlanıp iyice deneyim kazanınca adı, ünvanı artık ‘Kezbence’ olur.

O, artık oymağının bilge kişisi, akıl danışılanıdır…

Öte yandan göçebe yörüklüğünün kadınlarına tanıdığı bir yüce hak da ‘mor cepken’dir…

Erkeklerin ise korkulu rüyasıdır. Mor cepken, Karacaoğlan türkülerinde geçer. Günümüzde Ege, Muğla, Antalya ve Toros yörüklüğünde yaşlı kadınlar tarafından hâlâ bilinir. Yörük kızlarının çeyiz bohçasına önce ‘mor cepken’ konulur. Kenarları sarı simgelerle işlenmiş, yelek biçiminde, mor renkli bir giysidir bu…

Yörük kızları, bin yıllar süren bir gelenek eşliğinde istedikleriyle, yani sevip seçtikleri erkekle evlenirlerdi. Başlık parası gibi dayatma da göçebe Yörük kültüründe yoktu.

Ve mor cepken, evlilikte yeri-zamanı geldiğinde, darda kalan yörük kadınının erkeğine karşı kullandığı bir haktı. Boşanma özgürlüğünün simgesiydi.

Evli yörük kadını, ihanete uğrayınca ya da kocası tarafından aşağılanıp dövülünce, bir şekilde mor cepken giyip herkesin görebileceği bir yere otururdu. Bu ‘Ben bu herifi boşadım’ demekti.

O zaman akan sular durur, herkes işini gücünü bırakırdı. Masal anaları ile doğum ebeleri mor cepken giyen kadının çevresinde toplanırdı. Boşadığı kocası ise evinden dışarı çıkamazdı, kahveye gidemezdi, kimse de onun yüzüne bakmazdı. Eğer büyük bir ödün verip de karısına mor cepkenini çıkarttıramazsa ömür boyu dul kalırdı. Kimse ona dul-şaşı kızını bile vermezdi. Yörük deyimiyle ‘Körocak’ olarak kalırdı.

Göçebe yörüklüğünün kadınına tanıdığı hakka, özgürlüğe bakın siz!

Rivayete göre 19’uncu yılın sonlarında Nazilli’de dağa çıkarak kadın hakları için savaşan ‘Gizemli Kadın Efe’ de mor cepkenlilerden biridir.

Mor cepken Ege efelerinin de giydiği bir giysidir. Buralarda efelik kadın-erkek işi değil yürek işidir. Kybele’den, Artemis’ten, Tahtacı Yörüklerinden bu yana, esasen Anadolu’nun bir ucundan diğer ucuna kadın baştacıdır.”